بصیرت

وقتی قریش نتوانستند یاران پیامبر صلی الله علیه و آله را از حبشه باز گردانند و دیدند که اسلام به خارج از حجاز هم نفوذ کرده با هم مشورت کردند تا راهی برای تسلیم شدن پیامبر و یارانش پیدا کنند. لذا قرار شد عهدنامه ای امضاء کنند که حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و یاران و خاندانش را در محاصره قرار دهند. بدین ترتیب که احدی حق نداشته باشد با آنان رفت و آمد کند. قریش این عهد نامه را در صندوقچه ای درون کعبه گذاشتند.

از آن پس ناگزیر پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانش در بیرون مکه در درّه ای بنام «شعب ابی طالب» به سر می بردند، و زندگی آنان در کمال سختی و ناراحتی می گذشت، و با وجود این هرچه دشمن به پیامبر پیشنهاد می داد که از دعوت خود دست بردارد تا او را آزاد کنند، او نمی پذیرفت و تسلیم آنان نمی شد. آن همه فشارها و سختی ها که بر او و امت او گذشت و حتی گرسنگی و محرومیت و خطر دشمنان، او را از پای در نیاورد. او همچنان به آینده انسانها و نجات ملت ها می اندیشید و به یاران خود نوید پیروزی می داد.

تا اینکه سه سال از این ماجرا گذشت و پیامبر از جانب خداوند آگاه شد که موریانه، عهدنامه قریش را خورده و جزء نام خدا از آن چیزی نمانده است. ابوطالب این مطلب را در جمع قریش اعلام کرد و آنان قول دادند که اگر گفتار پیامبر راست باشد، دست از محاصره بردارند. سپس به درون کعبه رفتند، دیدند که سخن پیامبر درست بوده و عهدنامه از بین رفته است. ناگزیر پیامبر و یارانش را آزاد کردند تا به مکه بازگردند.

اما طولی نکشید که دو حامی وفادار پیامبر صلی الله علیه و آله یعنی عمویش ابوطالب و همسرش خدیجه از دنیا رفتند و آزار قریش از سر گرفته شد و مسلمانان بار دیگر گرفتار آزار و شکنجه شدند.

1 - خلاصه تاریخ انبیاء، درودگر، ص 138 و 139؛ قصه های قرآن، آزرمی، ص 494 و 495؛ منتهی الامال، شیخ عباس قمی، ص 72.

............

نقش خدیجه سلام الله علیها در شکستن محاصره

حضرت خدیجه(س) به‌عنوان اول بانوی اسلام به جایگاهی رسید که بر اساس روایتی خداوند متعال سلام خود را توسط پیامبر گرامی اسلام(ص) به وی رساند و آن‌چنان پاک و مطهر بود که لیاقت حمل برترین و بافضیلت‌ترین زن عالم و ام‌الائمه یعنی فاطمه(س) را یافت تا مدال افتخاری برای این بانوی مکرم اسلام باشد.

حضرت خدیجه(س) در تمام طول عمر شریف خود حامی رسول‌الله(ص) بود و با وجود تمام مشکلاتی که بر سر راه او قرار می‌دادند، هیچ‌گاه از این حمایت دست نکشید. او نشان داد که مصداق کامل مجاهد فی‌ سبیل‌الله است و در این راه از ملامت هیچ ملامت‌گری بیم ندارد، زیرا هدف خود را یافته بود و تا پای جان بر سر این عهد باقی ماند و بعد به لقای خداوند رسید. پیامبر گرامی اسلام(ص) درباره شخصیت ایشان فرمود: «به‌خدا سوگند بهتر از خدیجه را خدا به من عوض نداده است. او به من ایمان آورد به‌هنگامی که مردم کفر داشتند، تصدیق نبوت من کرد، زمانی که دیگران مرا تکذیب کردند و اموال خود را در اختیار من گذاشت در وقتی که دیگران محروم کردند». (مسار الشیعه شیخ مفید)

اما اوج سختی‌هایی که بر حضرت خدیجه(س) تحمیل شد، زمانی بود که ایشان همراه پیامبر گرامی اسلام(ص) و سایر یاران حضرت وارد شعب ابی‌طالب شد و در محاصره مشرکان قرار گرفتند. محاصره شعب سه سال طول کشید و فشار و سختگیری‌ها به حدی رسید که گفته می‌شود نالۀ فرزندان بنی‌هاشم به گوش مشرکان مکه می‌رسید، در این بین حضرت خدیجه(س) از کمک‌های مالی هیچ‌گاه دریغ نمی‌کرد و با وجود جاسوسانی که اطراف حضور داشتند، به‌واسطه اقوام خود نیز آذوقه‌هایی را به شعب ابی‌طالب می‌رساند.

حکیم‌بن حزام، برادرزادۀ خدیجه(س) و ابوالعاص‌بن ربیع و هشام‌بن عمر نیمه‌شب‌ها مقداری گندم و خرما بر شتری حمل می‌کردند، تا نزدیکی شعب می‌آوردند، سپس افسار آن را دور گردنش می‌پیچیدند و رها می‌کردند و گاهی همین مساعدت موجب گرفتاری آنان می‌شد. سرانجام در سال دهم بعثت پس از سه سال محاصره در شعب ابی‌طالب این بانوی بزرگ و فداکار وفات یافت. اما به هر حال مقاومت پیامبر(ص) و یاران او در آن مدت و نیز مساعدت‌های حضرت خدیجه(س) در این دوران مزید بر علت شد تا عرصه بر قریش تنگ شود تا اینکه مجبور شدند با فشار سایر قبایل و معجزه خداوند مبنی بر خوردن آن قرارداد مشهور توسط موریانه،‌ حصر را بشکنند.

در واقع آنچه می‌توان درباره نقش حضرت خدیجه(س) در آزمون سخت شعب ابی‌طالب گفت این است که حمایت اقتصادی و استقامت ایشان کلید مقاومت و شکستن محاصره شعب ابی‌طالب بود.

............

ذکر این نکته نیز مفید است که در شعب ابی‌طالب تنها مسلمانان بنی‌هاشم حضور نداشتند، بلکه تمام فرزندان ‌عبدالمطلب غیر از ابولهب به دفاع از پیامبر(ص) برخاستند. مسلمانان به انگیزه دفاع از دین و کفار به انگیزه‌های ناشی از پیوست قبیله‌ای!.