بصیرت

یکی از پر بسامد ترین واژگان در ادبیات اسلامی، واژه‏ ی«بصیرت» است،این واژه دوبار و مشتقّات آن حدود صد و چهل و هشت بار در قرآن کریم، تکرار شده است. و در نهج البلاغه نیز زیاد استعمال شده است.«بصیرت» در قرآن به عنوان ارزش، مطرح شده است و بی‏ بصیرتی و کوردلی نکوهش شده است.
قرآن کریم می‎فرماید: «هَذَا بَصَائِرُ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمِ یُوقِنُونَ»[2]
«فِی کِتابِ اللهِ نَجاهٌ مِنَ الرَّدی، وَ بَصیرَهٌ مِنَ العَمَی وَ دَلیلٌ إلیَ الهُدَی »[4]
2.      خردورزی
الف. تفکر در آفاق
«و زمین را گسترش دادیم و در آن کوه های عظیم و استوار افکندیم و از هر نوع گیاه بهجت انگیز در آن رویاندیم تا وسیله‏ ی بینایی و یادآوری برای هر بنده‏ ی توبه کاری باشد»
ب. تفکر در أنفس
3.      تقوا
امام علی (علیه السلام) در مورد تأثیر تقوا در ایجاد بصیرت می‏فرمایند:
پیامبر(صلی الله علیه و آله)بصیرت به زمان را نشانه‏ی خردمندی می‏دانند و می‏فرمایند:« عَلَی العَاقِلِ أَن یَکُونَ بَصیراً بِزَمَانِهِ»[12] «بر خردمند است که به زمان خویش بصیرت داشته باشد.»
امام علی(علیه السلام) در مورد نقش آینده نگری در ایجاد بصیرت می‏فرمایند: «مَن إِستَقبَلَ الأُمُور، أَبصَرَ»[13] «هرکس پیشامدها را پیش بینی کند، بینا شود.»
یکی از عوامل که باعث ایجاد و توسعه ی بصیرت می‏شود، زیرکی و هوشیاری است.
حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام)می‏فرمایند: شخصی از علی(علیه السلام) سئوال کرد:
«یَا أمیرَالمُؤمِنینَ أَیُّ النَّاسِ أَکیَس؟ قَالَ: مَن أَبصَرَ رُشدَهُ مِن غَیِّه، فَمالِ إلیَ رُشدِه»[14]
«ای امیرمؤمنان چه کسی زیرک تر است؟فرمود:کسی که راه حق را از باطل بشناسد و به رشد و حق گراید.»
امام علی(علیه السلام)می‏فرمایند: «مَن إِعتَبَرَ أَبصَرَ وَ مَن بَصَرَ فَهِمَ وَ مَن فَهِمَ عَلِمَ»[15]
«هر کس عبرت بیاموزد، بینا می‏شود، و کسی که بینا شود درمی‏یابد و کسی که دریافت عالم می‏شود.»
9.      زهد
پیامبر(صلی الله علیه و آله) در مورد زهد و رابطه‏ ی آن با بصیرت چنین می‏فرمایند:«وَ مَن زَهَدَ فِیهَا(الدُّنیَا) فَقَصَرَ فِیهَا أَمَلَهُ أَعطَاهُ اللهُ عِلماً بِغَیرِ تَعَلُّم وَ هُدیً بِغَیرِ هِدَایَهٍ وَ أَذهَبَ عَنهُ العمَاءَ وَ جَعَلَه بَصیراً»[17] «کسی که دل از دنیا برگیرد و دامن آرزو کوتاه کند، خداوند درس ناخوانده علمش بخشد، بی راهنما هدایتش کند و کوری باطنش را شفا داده و بصیر و بینایش می‏فرماید. »و همچنین می‏فرمایند:
 [14] . محمدبن مکی(شهید اول)، الأربعون حدیثا، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1407ق،ص63.
[15] . علی مشکینی، تحریر المواعظ العددیه، قم، ناشرالهادی، چاپ هشتم1424ق، ص280.